Όπως περιγράφω στο βιβλίο μου «Πόθοι και πάθη στην Παλιά Αθήνα», η περίοδος μετά την Μικρασιατική καταστροφή παρουσιάζει μια ιδιαίτερη έκλυση ηθών στην ελληνική πρωτεύουσα. Πρόκειται για ένα αναμενόμενο ξέσπασμα με ποικίλα αίτια, όπου ο συντηρητισμός των προηγούμενων δεκαετιών έλαβε τέλος και η πόλη δέθηκε στο άρμα του ακόλαστου Παρισιού με την ξέφρενη ζωή, που εκεί είχε ήδη αρχίσει από την Belle Époque.

Βρισκόμαστε στο 1925 και ο δημοσιογράφος Μίνως Ανδρουλιδάκης του «Ελεύθερου Λόγου», ζητεί για όλα αυτά τη γνώμη του ίδιου του Επισκόπου. Η τοποθέτηση του Ανωτάτου Ιεράρχη έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι και εκείνη την περίοδο -όπως πάντοτε-, η Εκκλησία έπαιζε βαρυσήμαντο ρόλο στη κοινωνική ζωή μιας μεγάλης μερίδας κόσμου…

«Ο Μακαριώτατος Μητροπολίτης Αθηνών του οποίου εζητήσαμεν την γνώμην επί του θέματος, το οποίον εξετάζομεν μας είπε τα εξής:

-Παραδέχομαι ότι υπάρχει έκλυσις ηθών εις τας Αθήνας. Ημείς μάλιστα δεν επεριμέναμεν την αρθρογραφίαν του Τύπου, του οποίου βεβαίως η συμβολή είνε πολυτιμοτάτη, όπως κινηθώμεν. Από μακρού παρατηρήσαντες την έκλυσιν εξητάσαμεν τα αίτια αυτής και ανεφέρθημεν όπου δεί. Προς περιφρούρησιν δε της νεολαίας υπερ της οποίας ήχθημεν και εις άλλας αποφάσεις (ίδρυσιν σχολείων κλπ) προσεπαθήσαμεν όπως καταπολεμήσωμεν τα αίτια της ηθικής νόσου της συγχρόνου κοινωνίας.

-Και ποία είνε τα αίτια Μακαριώτατε;

-Η μεταπολεμική περίοδος βρίθει αιτιών οδηγούντων εις την έκλυσιν. Πολλήν σπουδαιότητα αποδίδομεν ημείς εις την επικρατήσασαν άκρατον ορμήν προς την πολυτέλειαν και προς την σπατάλην. Είνε γεγονός αναντίρρητον, επιμαρτυρούμενον εκ των πραγμάτων, ότι η Ελληνική κοινωνία σήμερον κατέχεται υπό πρωτοφανούς μανίας προς ασωτείαν και σπατάλην. Αι πρόσφατοι μεγάλαι εθνικαί μας απώλειαι εις ανθρώπους, εις μέρη ολόκληρα και εις χρήμα αντί να εμβάλουν εις τους έλληνας πολίτας το πνεύμα της περισυλλογής θα ενόμιζε τις ότι συνετέλεσαν εις την δημιουργίαν της ολονέν επιτεινομένης φρενίτιδος και της αλογίστου δαπάνης, σκοπόν μοναδικόν εχούσης την ματαίαν επίδειξιν και την ηδονιστικήν απόλαυσιν των αγαθών της γης.

Ενώ εις όλα τα Κράτη η μεταπολεμική περίοδος είνε περίοδος οικονομίας αυστηράς, εν Ελλάδι παρατηρείται μανιώδης τάσις προς κατασώτευσιν και κατασπατάλησιν του χρήματος εις μηδαμινά και ανάξια ανθρώπων σοβαρώς εκτιμώντων την αηθή έννοιαν της ζωής και της πραγματικής χαράς και ευτυχίας. Και ούτω το χρήμα ούτινος τόσην ανάγκην έχει η Πατρίς μας, φυγαδεύεται προς τα έξω δια την αγοράν ειδών πολυτελείας. 145 χιλιάδες λιρών δι’ υφάσματα μεταξωτά και 18  χιλιάδες λίρες δι’ αρώματα και άλλα παρόμοια διαφεύγουν κατ’ έτος εις το εξωτερικόν.

Η τοιαύτη σπατάλη γίνεται αιτία πολλών κακών τα οποία ασχημίζουν την ζωήν. Αποτελεί έγκλημα όταν σκέπτεται τις πως συλλέγονται τα σπαταλώμενα αυτά χρήματα και ότι υπάρχουν χιλιαδες πεινώντων εις τον τόπον μας! Η δαπάνη χρημάτων εις αντικείμενα πολυτελείας αποτελεί περιφρόνησιν και αστοργίαν εγκληματικήν κατά της Πατρίδος, την οποίαν εδιδάχθημεν να θεωρώμεν μητρός τε και πατρός τιμιωτέραν και αγιωτέραν.

Και να σκέπτεται τις ότι άλλοι λαοί απεφάσισαν μόνοι των χάριν της οικονομικής ανορθώσεώς των να μην ενδύωνται με μεταξωτά και να μποϋκοτάρουν κάθε είδος πολυτελείας!...

Αλλά, μαζί με το Κράτος το οποίον τελευταίως ανέλαβε τον αγώνα αυτόν πρέπει και αυθορμήτως ο Λαός να θέση τέρμα εις την ανόητον αυτήν σπατάλην. Πρέπει να γίνωμεν σοβαρώτεροι και σωφρονέστεροι. Ο άνθρωπος δεν έχει ανάγκην στολισμού δια την εξωτερικήν του εμφάνισιν. Η ψυχή μας έχει ανάγκην τοιούτου. Αυτή πρέπει να εξευγενισθή και να αρωματισθή δια της αρετής. Αι γυναίκες ας ακούσουν τους λόγους μου διότι εις αυτάς οφείλεται η αλόγιστοε σπατάλη.

-Άλλα αίτια, εσυνέχισεν ο Μακ. Επίσκοπος  είνε τα άσεμνα θεάματα τα προσφερόμενα εις τον λαόν από θεάτρων και κινηματογράφων. Τοιαύτα έργα πληροφορούμαι ότι τακτικά παριστάνονται. Και όμως, χωρίς να είμαι υπέρ του περιορισμού της ελευθερίας καθενός, δεν βλέπω τον λόγον δια τον οποίον το Κράτος να επιτρέπη την απεικόνησιν ή την παράστασιν έργων τα οποία δεν διδάσκουν αλλά διαφθείρουν.

-Νομίζομεν Μακαριώτατε ότι προέβητε εις σχετικά διαβήματα…

-Βεβαιότατα. Ολόκληρον υπόμνημα υπέβαλα εις τον κ. Εισαγγελέα των εν Αθήναις πλημμελειοδικών αφ’ ου πρώτον απετάνθην εις τους εκδότας και συντάκτας διαφόρων ασέμνων έργων και περιοδικών χωρίς να εισακουσθώ. Εξιστόρησα την ολεθρίαν επίδρασιν την οποίαν εξασκεί ο τύπος αυτός επί της καθόλου αγωγής της νεολαίας και κατέδειξα ότι δεν πρόκειται περί της αρθρογραφίας των συντηρητικών ευθυμογραφικών και σατυρικών περιοδικών και βιβλίων τα οποία άλλωστε υπάρχουν εις όλα τα Κράτη εντός των ορίων πάντοτε της ευπρεπείας και της ευλαβείας προς τας κρατούσας αρχάς της Κοιν. Ηθικής.

Ανέπτυξα ότι πρόκειται περί έργων εκτρωματικών, δημιουργημάτων της νοσηράς φαντασίας των καπήλων της ηθικής οι οποίοι αντιλαμβανόμενοι τον άνθρωπον ως κτήνος, άνευ υψηλού τινός προορισμού, την δε κοινωνίαν άνευ ηθικών βάσεων, συσκοτίζουν το υγιές κοινωνικόν πνεύμα.

Αι νέαι διδασκαλίαι των διαφθορέων τούτων της κοινωνίας, της νεολαίας ιδίως, χαρακτηρίζουν την συντηρητικότητα ως έλλειψιν συγχρονιστικού πνεύματος. Τον δε προς την γυναίκα σεβασμόν ως αναχρονισμόν. Η γυνή κατ’ αυτοίς δεν έχει πλέον προορισμόν μητρός αλλ’ είνε αντικείμενον μόνον σαρκικών απολαύσεων του ανδρός, επομένως δεν υφίστανται δεσμοί οικογενειακοί, συγγενικοί ή κοινωνικοί.

Η κοινωνία είνε σύμφυρμα εκβεβαχευμένων ανδρών και γυναικών ζώντων εν κραιπάλη και ακολασία αι οποίαι κατ’ αυτούς αποτελούν τα μόνα αγαθά της ζωής.

Οι διαφθορείς αυτοί επιδιώκουν να εκμεταλλευθώσι την μεταπολεμικήν αποσυνθετικήν τάσιν της συγχρόνου κοινωνίας αδιαφορούντες δια πάντα κίνδυνον όστις επαπειλεί το μέλλον της ελληνικής φυλής, εις της οποίας τον οργανισμόν ρίπτουσι το δηλητήριον της ανηθικότητος προς τελείαν και ταχίστην αυτής παράλυσιν.

Και η κοινωνία όμως δεν αντέδρασε κατά της τοιαύτης νοσηρότητος. Οι νέοι και αι νεανίδες εντρυφούν ασυστόλως εν μέση οδώ υπό τα βλέμματα του κόσμου ως τα ασελγή εκτυπώματα της νοσηράς αυτής φιλολογίας. Μαθηταί και μαθήτριαι φέρουν και μέχρι των μαθητικών θρανίων τα πνευματοκτόνα και ψυχοφθόρα αυτά εξαμβλώματα. Και είνε τόσον κοινόν το φαινόμενον ώστε να μη τολμά τις να εκδηλώση την αγανάκτησίν του αρπάζων από τα χέρια των νέων τα ανήθικα αυτά βιβλία και σχίζων αυτά.

Ευτυχώς το τμήμα Ηθών του υπουργείου των Εσωτερικών συμβάλλει εις τον αγώνα μας. Επίσης και ιδιώται και σωματεία. Ελπίζομεν δ’ εν τέλει κάτι να κατορθώσωμεν.

-Φρονείτε λοιπόν Μακαριώτατε ότι τα μέτρα ταύτα θα προλάβουν την αποσύνθεσιν της Ελληνικής κοινωνίας;

-Και αυτά. Αλλά προ παντός η εμπέδωσις του χριστιανικού φρονήματος. Η πίστις προς τον Θεόν, η των χριστιανικών διδαγμάτων κατήχησις, αυτά είνε δυνατόν να σώσουν την κοινωνίαν. Αλλ’ ας μη συνεχίσω. Εύχομαι όμως και ελπίζω ότι και εδώ θα συμβή ότι εις όλα τα χριστιανικά Κράτη συμβαίνει. Χάριν της Ελληνικής κοινωνίας, χάριν της Ελλάδος…».