Για την εταιρεία «Αργουδέλης» άκουσα πρώτη φορά πριν πολλά χρόνια από έναν γηραιό μπακάλη της Πάρου. Το μικρό του μαγαζί ήταν ένα ανεπανάληπτο «μουσείο», όπου, δίπλα στα ελάχιστα πράγματα που πουλούσε, έβρισκες τα πιο απίθανα παλιά αντικείμενα και συσκευασίες. Λέω ελάχιστα, γιατί μου έδωσε την εντύπωση ότι μάλλον το μπακαλικάκι χρησίμευε σαν στέκι πλέον για να μαζεύει τους φίλους και να περνούν την ώρα τους κουτσοπίνοντας και συζητώντας.

Θυμάμαι το σχόλιο του κυρ-Κώστα όταν έπιασα να περιεργαστώ μια «τσίγκινη» συσκευασία χαλβά «Αργουδέλης», ποιος ξέρει πόσων ετών: «Τέτοια πράματα δεν βρίσκεις φίλε μου πλέον στο εμπόριο. Μας φάγανε οι μηχανές και τα σούπερ-μάρκετ!».

Και επειδή η ζωή είναι γεμάτη συμπτώσεις, περνώντας τις προάλλες τη Στοά Πολίτου στη Γούναρη του Πειραιά, τι βλέπω; «Αργουδέλης» από το 1925. Παραδοσιακό ξύλινο ντεκόρ, γηραιός υπάλληλος που σου θυμίζει Μικρασιάτη πρόσφυγα και φυσικά, όλα τα καλούδια που φτιάχνει η παράδοση και οι μυστικές συνταγές.

«Μας γνωρίσατε από τους χαλβάδες μας, μας αγαπήσατε για τα γλυκά μας» από δω. «Μοναδική διαύγεια και γεύση στο ταχίνι μας» από κει. «Βουτιά στη γεύση με τα μοναδικά ‘υποβρύχιά’ μας» παρακάτω. «Κυδωνόπαστα για τον καφέ σας, φρουί γκλασσέ για τους καλεσμένους σας» πιο πίσω. «Μυρωδάτα λουκούμια τρώγονται… μια χαψιά!» πιο δεξιά. «Σπιτική βυσσινάδα» πιο αριστερά και... το κερασάκι στην τούρτα διακριτικά, αλλά σε απόσταση αναπνοής: «Γλυκά του κουταλιού να τα φας με... κουτάλα».

Με λίγα λόγια «χαμός στο ίσωμα» και ξεχάσαμε την δίαιτα. «Χτυπήσαμε» ένα μισόκιλο κεράσι και όταν πήγαμε στο σπίτι, η πολυαγαπημένη σύζυγος ακολούθησε πιστά τις οδηγίες χρήσεως και το έφαγε όλο το γλυκό με… την κουτάλα και δεν έμεινε τίποτα. Αλήθεια! Εδώ βάζουμε τελεία, διότι ως γνωστόν «τα εν οίκω μη εν δήμω».

Οι «Αργουδέληδες»

Όσο και να θέλεις να διαφοροποιηθείς, το να παρουσιάσεις μια τέτοια οικογενειακή βιοτεχνία που συνεχίζει ακάθεκτη τέταρτη γενιά, περνά υποχρεωτικά μέσα από τις πιο παλιές ρίζες. Έχουμε λοιπόν έναν προπάππου, τον Δημήτριο Ν. Αργουδέλη και μια προγιαγιά με καταγωγή την κοσμοπολίτικη Σμύρνη, το διαμάντι της Μικρασίας. Καταγωγή αρχοντική που θα σφραγίσει σα νοοτροπία και συμπεριφορά, ολόκληρο το σόι. Το 1850 τους βρίσκουμε στη Μυτιλήνη να επεξεργάζονται το Σουσάμι, παράγοντας Ταχίνι και Χαλβά, ενώ παράλληλα ασχολούνται και με το Εμπόριο. Δύσκολες εποχές, τα μέσα ελαφρώς πρωτόγονα, πρέπει καθημερινά να παλεύεις ακόμα και για τα πιο απλά πράγματα.

Μπορεί η σημερινή νεολαία να μη γνωρίζει το Ταχίνι και το Σουσάμι να το θυμάται από τα κουλούρια και το χαλβά την Καθαρή Δευτέρα, αλλά εκείνες τις εποχές  το Σουσάμι εθεωρείτο, και είναι, μια πολύ θρεπτική ουσία. Το Σουσάμι ή σωστότερα Σησάμι καλλιεργείται εδώ και 5.000 χρόνια. Οι καλύτερες ποιότητες παράγονται στο Σουδάν και την Αιθιοπία. Οι Ασσύριοι το χρησιμοποιούσαν στις εμπορικές τους συναλλαγές σα νόμισμα. Οι Ινδουιστές, επειδή επιβραδύνει τη γήρανση, το θεωρούσαν σύμβολο αθανασίας. Οι Πέρσες το περιελάμβαναν στα γιατροσόφια τους, ενώ ο δικός μας Ιπποκράτης αναγνώριζε την υψηλή διαιτητική του αξία και τη συμβολή του στη γενική ευεξία.

Τα γράφουμε όλα αυτά, διότι στην παλιά εποχή που αναφερόμαστε, τα αγνά προϊόντα της γης έπαιζαν ένα πολύ διαφορετικό διατροφικό ρόλο απ’ όλα αυτά τα βιομηχανικά και χημικά υποκατάστατα που μας κατακλύζουν σήμερα.

Παρόλα αυτά, η πολυμελής οικογένεια Αργουδέλη τα «φέρνει βόλτα» δύσκολα στη Μυτιλήνη και το 1872 μεταφέρονται όλοι, για ένα καλύτερο μέλλον όπως πιστεύουν, στις Κυκλάδες, τη Μύκονο. Εδώ θα γεννηθεί και ο Νίκος Αργουδέλης που θεωρείται ο «Πατριάρχης» της νέας «δυναστείας» που φτάνει έως σήμερα.

Το 1890 οι «Αργουδέληδες» περνούν στη Σύρο, όπου διευρύνουν την παραγωγή τους με λουκούμια και γλυκά του κουταλιού. Το 1900 φεύγουν για την Τήνο και λίγο αργότερα ξαναγυρίζουν στη Μύκονο! Όταν ρώτησα τη Γεωργία Αργουδέλη σχετικά με όλες αυτές τις μετακινήσεις, μου απάντησε μονολεκτικά: «Φτώχεια». Κομμάτι δύσκολο να το καταλάβει κανείς που δεν έχει διαβάσει τίποτα για εκείνες τις εποχές.

1905. Ο Νίκος Αργουδέλης μεταφέρει όλη την οικογένεια στα Καμίνια του Πειραιά, μια φτωχική, εργατική συνοικία. 1919 χτίζεται το πρώτο εργοστάσιο Χαλβαδοποιίας – Ταχινοποιίας, ενώ το 1925 μεταφέρεται στη σημερινή του διεύθυνση (Ν. Φραγκούλη 38), πάντα στα Καμίνια.

Το εργοστάσιο

Ξεκίνησα για το εργοστάσιο των «Αργουδέληδων» στα Καμίνια πρωί, πολύ πρωί. Όταν έκλεισα τη συνάντησή μας με την κυρία Γεωργία (τρίτη γενιά), μου δήλωσε έτσι απλά, ότι είναι από τις έξι στο εργοστάσιο. Και βέβαια όταν ο άλλος σου λέει ότι είναι από τις έξι στο εργοστάσιο, δεν κλείνεις εσύ rendez vous στις 12, αλλά φροντίζεις να είσαι εκεί τουλάχιστον στις επτά… Αυτά απαιτεί το σωστό savoir vivre.

Τα Καμίνια έχουν μείνει όπως τα ξέρατε, αν τα ξέρατε. Χαμηλά σπίτια, ασβεστωμένα πεζοδρόμια και νεραντζιές, γειτονιές σαν τον παλιό καιρό. Η καλημέρα δεν βγαίνει με το τσιγκέλι και οι γειτόνοι γνωρίζονται και μιλούν μεταξύ τους. Στο νου μου έρχονται, ελαφρά παραφθαρμένοι, στίχοι του Ηλία Κατσούλη:

Στα Καμίνια ταιριάζουν τα ρεμπέτικα
Τα λαϊκά τραγούδια και τα σέρτικα
Παλιά τραγούδια που σα ρούχα αγιασμένα
Με τις χορδές του μπουζουκιού είναι ραμμένα

Αλλά δυστυχώς λείπει ο φωνογράφος με τη μανιβέλα και, επειδή είναι ακόμη πρωί, η γειτονιά είναι ακόμα ήσυχη. Ούτε ρεμπέτικα, ούτε σμυρναίικα, ούτε αρχοντορεμπέτικα, μα ούτε και λαϊκά. Όλα αυτά μαζεύονται το βράδυ στα αμέτρητα κουτουκάκια και τις ταβερνούλες που κρύβονται ανάμεσα στα εργατικά σπίτια. Οι βιοτεχνίες και τα διάφορα εργαστήρια φύγανε, για να μην ενοχλούν τον κόσμο και «λεμονάδικα» δεν υπάρχουν πια.

Το «δικό μας» εργοστάσιο είναι όμως εκεί! Και αν δε θυμάσαι το νούμερο κι αναρωτιέσαι ποια είναι η Φραγκούλη, άφησε την όσφρησή σου να σε καθοδηγήσει, ταπεινέ προσκυνητή της γεύσης. Είσαι τυχερός, σήμερα βγαίνει χαλβάς!!!

Με υποδέχεται η κυρία Γεωργία Αργουδέλη. Η καταγωγή της, το ντύσιμο, οι τρόποι και προ πάντων αυτή η Σμυρναίικη ζεστασιά που ακτινοβολεί, μου ενεργοποιεί αυτόματα την Κωνσταντινοπολίτικη καταγωγή μου και με κάνει να νοιώσω «σαν στο σπίτι μου». Η συνέχεια είναι προδιαγεγραμμένη: Καφές φτιαγμένος με τέχνη και μεράκι, κρύο νερό και μαστιχωτό λουκουμάκι. Τι άλλο να θελήσεις ένα τέτοιο φθινοπωρινό πρωινό; 

Εργάτες και εργάτριες αυστηρά «αποστειρωμένοι», πηγαινοέρχονται ανάμεσα σε καζάνια, μύλους, καβουρντιστήρια. Όλες οι ειδικότητες παρούσες: Σησαμιτζής, Χαλβατζής, Λουκουμοποιός, Φρουτιέρης. Ανάμεσα τους και κάποιοι πιο σκουρόχρωμοι. «Είναι από τη Συρία», μου λέει η κα Γεωργία, «δουλεύουν κοντά 30 χρόνια τώρα δίπλα μας, οι καλύτεροι τεχνίτες στην επεξεργασία του σουσαμιού και στην τέχνη του ζυμώματος». Και μέσα σε όλο αυτό το θόρυβο που κάνουν οι μηχανές, προσπαθείς να καταλάβεις τι είναι ο αγντάς και το μπασίμι και τι εννοεί ο «πρωτομάστορας» όταν περιχαρής διαπιστώνει ότι ο χαλβάς βγήκε σαν «κουραμπιές»!

Όλοι δουλεύουν σα μια καλοκουρδισμένη μηχανή, Ας τολμήσουν να κάνουν αλλιώς. Ψηλά στον τοίχο, μέσα από το κάδρο του, τους παρακολουθεί με άγρυπνο μάτι ο «Πατριάρχης» Νίκος Αργουδέλης. Δίπλα η γυναίκα του, η γιαγιά Άννα, μια μικροκαμωμένη γυναίκα. Άντε τώρα να φανταστείς ότι αυτή η γυναίκα γέννησε 16 (το γράφω και ολογράφως να μη θεωρηθεί τυπογραφικό λάθος, δέκα έξι) παιδιά!!! Αναρωτιέμαι χαριτωμένα από μέσα μου: παραγωγή χαλβά έκανε ο άνθρωπος ή παιδιών; Ας είναι.

-Η Εταιρεία δεν δραστηριοποιείται στα πόδια των πολυεθνικών και των μεγάλων αλυσίδων σούπερ-μάρκετ, μου εξηγεί η κα Αργουδέλη. Οι πελάτες μας θα βρουν τα προϊόντα μας περισσότερο στα παραδοσιακά παντοπωλεία και στα ψαγμένα καταστήματα τροφίμων. Ιδιαίτερα στα νησιά είμαστε πολύ γνωστοί. Δεν είναι λίγοι οι νησιώτες που σαν φτάσουν στον Πειραιά κάνουν και ένα πέρασμα από το μαγαζί μας στο Νο 21-23 της Γούναρη. Ο κόσμος αναγνωρίζει την ποιότητα των προϊόντων μας, τα διαδίδει από στόμα σε στόμα και τα ζητάει από χρονιά σε χρονιά όλο και περισσότερο. Πιστεύουμε ότι αυτή είναι η καλύτερη συνταγή δράσης για μια μικρή βιοτεχνία σαν και τη δική μας.

Θα ήθελα, τελειώνοντας, να προσθέσω κάτι ακόμη, αγαπητέ αναγνώστη. Κάτι που θεωρώ ιδιαίτερα σημαντικό. Αφορά βέβαια την απαίτηση του κάθε καταναλωτή για απόλυτα υγιεινή παρασκευή όλων αυτών των ζαχαρωδών. Το σήμα HACCP που έχει πάρει η βιοτεχνία «Αργουδέλη» πιστοποιεί με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο την ασφάλεια των προϊόντων που παράγει. Πρόκειται για το ανώτατο διεθνές πιστοποιητικό ασφαλείας στην κατηγορία «ασφάλεια τροφίμων και ποτών».

***

Και φυσικά, όπως συνηθίζω, σας έχω φυλάξει το καλύτερο για το τέλος. Μαζί με τον κ. Βασίλη Αργουδέλη (τέταρτη γενιά), διευθυντή της επιχείρησης, θα περιηγηθείτε στο εργοστάσιο και θα παρακολουθήσετε σκηνές από την παραγωγική του διαδικασία. Για να μην παραπονιέστε ότι δεν είδατε το χαλβαδοκάζανο, εκεί που ψήνεται ο αγντάς! Για ό,τι άλλο παρέλειψα, η ιστοσελίδα της εταιρείας www.argoudelis.com θα σας καλύψει πλήρως.

http://www.youtube.com/watch?v=zL_U0ZK-hkg